İsrail vatandaşı Filistinliler kimler?

İsrail ve Filistinliler arasında gerilimin tırmandığı bu hafta, Tel Aviv yakınlarındaki Lod kentinde İsrail vatandaşı Filistinlilerin gösterileri sonrası şehirde olağanüstü hal ilan edildi. İsrail vatandaşı Filistinliler bu gelişmeyle yeniden gündeme geldi.

Lod, İsrail vatandaşı Filistinlilerin Yahudilerle birlikte yaşadığı kentlerden biri.

İsrail hükümeti 1966'dan bu yana ilk kez kendi sınırları içindeki Filistinlilere karşı olağanüstü hal uygulamasını devreye soktu.

Peki, bu İsrailli Filistinliler kimler?

1948'de İsrail sınırları içinde kaldılar

İsrail'e, Yahudi devleti olarak da atıf yapılıyor ama burası Yahudi olmayanların da vatanı.

İsrail'de Filistinli bir azınlık da var. İsrail vatandaşı Filistinliler de var.

İsrail nüfusu 9 milyonu biraz aşkın; bunların beşte bire yakın bir kısmı, yani yaklaşık 1,9 milyonunu Filistinliler oluşturuyor.

Bunlar, 1948'de İsrail kurulduğunda ülke sınırları içinde kalan Filistinliler.

750 bin Filistinli ise aynı yıl başlayan Arap-İsrail savaşı nedeniyle ya topraklarını terk etmek zorunda kaldı ya da sürüldüler.

Bunlar İsrail'in Batı Şeria ve Gazze sınırına yakın bölgelere ya da diğer ülkelerdeki mülteci kamplarına yerleştiler.

İsrail vatandaşı Filistinlilerin çoğu Müslüman ama aralarında Hristiyanlar ikinci büyük grubu oluşturuyor.

İsrail'de ilki 25 Ocak 1949'da yapılan seçimlerden bu yana oy kullanma haklarına sahipler. Ancak yıllardır ayrımcılığa uğradıklarını söylüyorlar.

Entegrasyon

İsrail'deki Filistinliler ve Yahudiler genellikle kamu alanlarını paylaşmıyor.

Ancak koronavirüs salgınının, son aylarda iki kesim arasında işbirliğinin artması yönünde olumlu bir etkisi olduğu söylenebilir. Yahudi ve Filisinli hastalar aynı hastanelere gitti, aynı doktorları gördü ve aynı tedavileri paylaştı.

Doktorların yüzde 20'si, hemşirelerin yüzde 25'i, eczacıların ise yüzde 50'si İsrailli Filistinli.

Ancak, İsrail'deki Filistinliler ile Yahudileri birleştiren ortak bir ulusal kimlikten söz etmek mümkün değil.

Örneğin, İsrail toplumunda ordunun önemli bir rolü var ve Yahudi vatandaşlar için askerlik zorunlu.

Fakat İsrail vatandaşı Filistinliler askerlikten muaf tutuluyor.

Ayrımcılık

İsrailli Filistinliler kendi ülkelerinde ayrımcılığa uğradıklarını söylüyor.

Pek çok uluslararası insan hakları örgütü de bu durumu doğruluyor.

Uluslararası Af Örgütü, İsrail'in ülkede yaşayan Filistinlilere kurumsal bir şekilde ayrımcılık uyguladığını vurguluyor.

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Nisan 2021 tarihli raporunda, İsrail yetkililerinin, hem İsrail içindeki Filistinlilere, hem de İsrail işgali altındaki Batı Şeria ve Gazze'de yaşayan Filistinlilere "aparteid" uyguladığı, bunun ise insanlığa karşı işlenmiş bir suç olduğu ifade ediliyor.

İsrail Dışişleri Bakanlığı ise rapor için "saçma ve yanlış" ifadelerini kullandı.

İsrail vatandaşı Filistinliler, kendilerine ait topraklara hükümetin el koyduğunu, yetkililerin bütçede kendilerine karşı sistematik ayrımcılık uyguladığını ifade ediyor.

Ülkede Filistinliler için ayrı Yahudiler için ayrı yasalar söz konusu.

'İkinci sınıf vatandaş'

Örneğin, İsrail yasaları, vatandaşlık hakları konusunda Yahudilere imtiyazlı davranıyor; nereden geldiklerine bakmaksızın onlara otomatik olarak İsrail pasaportu veriliyor.

Bu topraklardan sürülmüş Filistinliler ve onların çocukları ise bu haktan mahrum tutuluyor.

2018'de İsrail Parlamentosu (Knesset), oldukça tartışmalı bir "ulus-devlet yasası" geçirerek Arapçayı resmi dil statüsünden çıkardı; ulusun kendi kaderini tayin hakkının ise sadece Yahudilere ait olduğunu ilan etti.

Knesset'in Arap milletvekillerinden Ayman Odeh, İsrail'in aslında "Yahudi üstünlüğü" yasası çıkardığını, İsrailli Arapların ise her zaman için "ikinci sınıf vatandaş" olacağını ifade etti.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise sivil hakların sağlanacağı vaadinde bulundu, ama buna "çoğunluğun karar vereceğini" söyledi.