İstihdamı koruyacak önlemler alınmalı

Türkiye koronavirüse karşı alınacak ekonomik tedbirleri merak ediyor. İçişleri Bakanlığı'nın aldığı son kararla birlikte hizmet sektörünün spor ve eğlence bacağı tamamen faaliyetlerini sonlandırdı. İşletmelerden edindiğimiz bilgilere göre, risk grubundaki çalışanlara yıllık izinleri kullandırılıyor. Hizmet sektöründeki birçok işletmede ise çalışanlar ücretsiz izne gönderildi. Fabrikalarda da sipariş iptalleri sürerse çalışanların tamamı önce yıllık izne daha sonra ücretsiz izne çıkarılacak. Koronavirüs krizi uzun sürerse, faaliyetini yürütemeyen işletmelerin giderlerini nasıl karşılayacağı, çalışanların asgari ihtiyaçlarını nasıl temin edecekleri soru işareti.

Türkiye'de hanehalklarının geniş kesimin borçlu durumda. Tasarrufların belli bir azınlığın elinde biriktiği dikkate alındığında, geniş tanımıyla 8 milyona dayanan işsiz sayısına koronavirüs kriziniyle gelecek ilaveler sosyal patlama riskini artıracak.

130 MİLYAR TL İŞÇİYE KULLANILSIN

İşte bu olumsuz senaryoyu önlerine koyan Türk iş dünyası istihdamın korunmasını öncelik edinmiş durumda. İş dünyası kuruluşlarından edindiğimiz bilgilere göre, telefonferans yöntemiyle yapılan görüşmeler neticesinde ilk aşamada kısa çalışma ödeneği uygulamasının devreye sokulması talep ediliyor. Kısa çalışma ödeneği; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere (Cumhurbaşkanı kararı ile altı aya kadar uzatılabilir) sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulama. Bunun için kaynak ise zaten böyle durumlar için işçinin maaşından kesilen İşsizlik Sigortası Fonu. Fonda 130 milyar TL birikmiş durumda.

BANKALARIN ELİ RAHATLATILMALI

Ticari krediler ise Kredi Garanti Fonu desteğiyle ötelenebilir. Hem ticari hem tüketici kredi ödemelerinin ötelenmesi konusunda ise, bankacılık çevreleriyle yaptığımız görüşmelerde, zaten düşük kar marjlarıyla çalışan ve 2018'deki ani duruş sonrası batık oranının arttığı finansal sistemde kriz yaşanmaması için bankaların ayırdıkları karşılıklarda esnekliğe gidilebileceği ifade edildi. Hazine ve Maliye Bakanlığı dün aldığı kararla, gelir vergisinde beyannamelerinin verilme ve ödeme sürelerini 30 Nisan 2020 gün sonuna kadar uzattı. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısını iki gün öne çekerek politika faizini yüzde 10.75'ten yüzde 9.75'e indirdi. Merkez Bankası finansal sistemi rahatlatacak bir dizi teknik önlem de aldı. Merkez'in kararıyla bankalara 5.1 milyar dolarlık likidite sağlandı.

Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan kararı, "Önlemler finansal sistem kadar reel sektörü de desteklemeye yönelik. Zorunlu Karşılık oranları ve nemalandırmasına ilişkin bir önceki düzenleme de kredi koşulunun bireysel krediden ticari kredilere doğru ağırlıklandırılmasını teşvik etmeye yönelikti. Reeskont kredilerindeki geri ödeme vadeleri de uzatılıyor ve bu süreçte 7.6 milyar USD’lik reeskont kredisi geri ödemesi ötelenecek" dedi.

Bankalararası Kart Merkezi Genel Müdürü Soner Canko, yoğun talep nedeniyle temassız ödemelerde şifresiz işlem limitinin 18 Mart’tan başlayarak 250 liraya yükseltildiğini açıkladı.

SGK PRİMLERİ ÖTELENSİN

Anadolu Aslanları İşadamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın yaptığı açıklamada, birçok sektörde yüzde elliler düzeyinde daralma yaşandığını belirterek, şunları söyledi:

"Virüs nedeniyle toplu ortamlardan kaçınılması hizmet sektöründe birçok müşterinin kaçmasına sebep olmakta, yanı sıra da firmalar ve bu sektörlere tedarikçilik yapanlar da olumuz yönde etkilemektedir. Hükümetimizden bu kapsamda somut adımlar atarak, mali, parasal ve finansal yönde etkili bir eylem planı oluşturulmasını beklemekteyiz. Bu kapsamda, şirket iflaslarının yaşanmaması ve işsizliğin oluşmaması adına, özellikle hizmet ve perakende sektöründe, şirketlere ve personeline ücret desteği, SGK primi, vergi ve kredi ödemelerinde öteleme ve KDV oranlarında indirim, başta AVM kiracıları olmak üzere kira oranlarında mayıs ayı sonuna kadar yüzde 50 düşüş beklemekteyiz."

'KREDİLER ÖTELENMELİ'

Körfez Ticaret Odası Recep Öztürk de yaptığı değerlendirmede, "Türkiye'nin bu süreçten en az zararla çıkabilmesi için mevcut üretim ve ticari yapıyı korumaya yönelik tedbirlerin de erkenden alınması gerektiğin düşünüyoruz" dedi.

Öztürk, şunları söyledi: "İstihdamın korunması açısından işletmelerin desteklenmesinin önemli etkilenen çok sayıda sektöre vergi, SGK primi gibi ödemelere kolaylık getirilmesini, kamu ve özel bankalardan kullanılan kredilerin talep halinde ötelenmesi de işletmelerimiz için talep ediyoruz. Korona virüs sürecini halkın sağlığı açısından bugüne kadar temkinli biçimde yöneten hükümetimizin, işletmelerimizin ayakta kalması için de her türlü tedbiri alarak destek vereceğinden şüphemiz yok."

ASO'DAN 7 MADDELİK ÖNERİ

Ankara Sanayi Odası (ASO) Yönetim Kurulu, koronavirüsüne ilişkin kurumsal ve ekonomik önlemleri görüşmek üzere tek maddelik gündemle toplandı.

Açıklamada, koronavirüse karşı alınan tedbirler sonlanıncaya kadar uygulanmaya konulması istenen talepler şöyle sıralandı:

• Reel sektörde temerrüde düşme riskini taşıyan banka kredisi borçlularına özel vade uzatım olanakları tanınmalıdır.
• Zincirleme etkileri yüksek sektörlere uzun dönemli SGK primi ve vergi tatili getirilmelidir.
• Daha önce yapılandırılmış olan kredilerin faiz oraları güncel faize göre revize edilmelidir.
• Yaptırımlardan etkilenecek işletmeler için kısa çalışma ödeneği gündeme getirilmelidir.
• Gümrüklerini kapatan ülkelere ihracat yapan firmaların mağduriyetlerinin giderilmesi için KGF ve Eximbank limitleri açılmalı ve artırılmalıdır.
• Eximbank, KGF ve geçmişten gelen ticari kredilerin geri ödeme vadeleri uzatılmalı, ya da yapılandırılmalıdır.
• Eximbank tarafından talep edilen teminat mektupları KGF üzerinden verilmelidir.

İHRACATÇILAR ENDİŞELİ

Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı İsmail Gülle, küresel salgın sıfatını kazanmış olan koronavirüsün küresel ticaret ve dünya ekonomisine yönelik etkileri anlamında farklı senaryoların ele alındığı, hükümetlerin ve merkez bankalarının seri tedbirler aldıkları ve tartıştıkları bir dönemden geçildiğini bildirdi. Gülle, “Bu kapsamda, Merkez Bankamızın da açıkladığı tedbir son derece yerinde görüyoruz” dedi.

Salgından kaynaklı talep krizinin; tüm sektörleri derinden etkilediğini ve etkilemeye devam edeceğini belirten Ege İhracatçı Birlikleri Yönetim Kurulu Başkanı Jak Eskinazi ise, Egeli ihracatçılar olarak hükümetin almasını talep ettikleri önlemleri şu şekilde sıraladı:

• İhracatçı firmaların kısa vadeli borçları için cansuyu kredisi verilmeli,
• Merkez Bankası kaynaklı reeskont kredilerinin (Eximbank dahil), Eximbank’ın diğer tüm kredilerine ilişkin geri ödemelerin en az üç ay ertelenmeli,
• Yurtdışına yüklenmiş-teslimatı yapılmış mal bedellerinin alıcılar tarafından geri ödenmemesi halinde, Eximbank sigorta sisteminin devreye girmesi ve Türk bankalarınca kısa vadeli önlem kredisi sağlanmalı,
• Enerji payları, SGK primleri ve muhtasar vergilerle ilgili ödemeler en az üç ay ertelenmeli,
• Fabrikaların ve yan sanayicilerin çalışamayacakları dönem zarfında acil ihtiyaçları için (maaş, kira, vs.) destek paketi çıkarılmalı,
• Kısa çalışma ödeneğinin acilen devreye alınıp, mağdur işletmelerde öncelikle kullandırılması sağlanmalı,
• Esnek çalışma sisteminin hızlandırılarak, geri ödeme çalışma süresinin altı aya kadar yayılabilmesi sağlanmalı.

GİRDİSİ İTHAL SEKÖRLER ACİL DESTEK BEKLİYOR

Koronavirüsün yarattığı tahribata yönelik İzmir, Bursa ve Gaziantep gibi sanayinin önemli kentlerinin temsilcilerinden de çağrılar yükseldi. Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı Ender Yorgancılar açıklamasında, "Bugünkü şartlar itibari ile salgın iki ay daha sürerse, küresel ekonomiye maliyetinin yaklaşık 76.6 milyar dolar olması beklenmektedir. Otomotiv, elektronik ürünler yedek parçaları ve kimya sektörü başta olmak üzere girdi ithalatına bağımlı sektörlerimizde stokların tükenmesi ile birkaç ay içinde üretimin sekteye uğraması dahi söz konusu olabilecektir.

O nedenle, uluslararası örneklerde gördüğümüz, liderlerin hiçbir iflasa izin vermeyeceğiz garantisi, moral ve motivasyon açısından önem taşırken, zorunlu işçi çıkarmanın da önüne geçecektir" dedi.

Yorgancılar dokuz maddelik şu önerileri sundu:

• Virüs ile ilgili kullanılacak temizlik malzemelerinin KDV oranının geçici olarak düşürülmesi,
• Zor durumdaki firmalara sağlanacak destekler ile işçi çıkarılmasının önüne geçilmesi amacıyla işsizlik sigortası fonunun devreye alınması,
• Kısa çalışma ödeneği uygulamasının getirilmesi,
• Üreticilerimizin vergi ve prim ödemelerinin ve banka kredilerinin ötelenmesi,
• Üreticilerimizin belirsiz süre ile ticari faaliyetlerini durdurması halinde faizsiz işletme kredi destekleri, enerji faturalarının ödemelerinde esneklik sağlanması, bunlar yapılırken bu durumun suiistimal edilmesine izin verilmemesi,
• Mücbir sebep durumu devam ettiği sürece yüzde iki oranındaki işsizlik sigortası işveren payının kaldırılması,
• Telafi çalışması ile iki ve dört ay olarak belirtilen denkleştirme sürelerinin bir yıla uzatılması,
• Uzaktan çalışma sistemine ilişkin yasal altyapının netleştirilmesi,
• İşsiz kalan vatandaşlarımızın elektrik, su, doğalgaz ve kredi borçları ödemelerinin ertelenmesi gerektiği inancındayız.

MÜCBİR SEBEP MADDESİ

Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Tuncay Yıldırım ise şunları söyledi:

• Salgın hastalık, Vergi Usul Kanunu kapsamında mücbir sebep olarak tanımlanıyor. Gelir İdaresi Başkanlığı hastalıktan etkilenen bölge, sektör veya mükellef grupları için mücbir sebep hali ilan etmeli.
• Dahilde işleme izin belgesi ve ihracat kredisi kapsamında taahhüt edilen ihracatın yapılamamasının mücbir sebep kabul edilerek tarihlere öteleme getirilmeli.
• Virüs nedeni ile yapılamayan ihracatın firmaların ihracat kredi limitlerini etkilememesi sağlanmalı.
• Vergi ve krediler için faizsiz erteleme sağlanmalı.

Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İbrahim Burkay ise,“Alınan bu tedbirlerle üretim ve ticarette oluşacak yavaşlama işletmelerimizi zor durumda bırakabilir. Bu süreçte firmalarımızın finansal darboğaza düşmesini engellemek amacıyla Hükümetimiz tarafından hazırlanacak destek ve önlem paketi kritik önem taşımaktadır” diye konuştu.